Đại biểu Quốc hội Hải Phòng: Môi trường là yếu tố then chốt chứ không phải tốc độ tăng trưởng

Không đánh đổi môi trường để phát triển bằng mọi giá

Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn khẳng định việc Quốc hội lựa chọn giám sát tối cao nội dung này và dành thời gian thảo luận tại kỳ họp cuối cùng của nhiệm kỳ mang nhiều ý nghĩa chiến lược cả về chính trị, lập pháp và phát triển bền vững.

Cơ bản nhất trí với các nội dung, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn cho rằng điều này khẳng định vai trò trụ cột của môi trường trong phát triển quốc gia, gửi thông điệp mạnh mẽ "không đánh đổi môi trường để phát triển bằng mọi giá" tới nhiệm kỳ mới.

"Để đạt mục tiêu tăng trưởng 2 con số từ năm 2026 sẽ tạo áp lực rất lớn lên môi trường, bởi tăng trưởng cao đòi hỏi gia tăng khai thác tài nguyên, năng lượng, sản xuất công nghiệp, logistics, xây dựng hạ tầng. Nếu không kiểm soát chặt sẽ làm bùng phát ô nhiễm, suy thoái hệ sinh thái, khủng hoảng sức khỏe cộng đồng, tăng chi phí khắc phục", đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn nhấn mạnh.

Đại biểu khẳng định môi trường là yếu tố nền tảng không thể thay thế, là yếu tố then chốt quyết định tính bền vững chứ không phải tốc độ tăng trưởng.

Một quốc gia có thể tăng GDP nhanh trong 5 - 10 năm, nhưng nếu đi kèm với suy giảm chất lượng không khí, ô nhiễm sông hồ, mất rừng, suy thoái đất, chi phí y tế, thiên tai, mất đa dạng sinh học tăng vọt... thì cái giá phải trả sẽ triệt tiêu thành quả tăng trưởng và đẩy xã hội vào vòng xoáy “phát triển rồi phá hủy rồi chữa cháy”.

Ngoài ra, môi trường là nền tảng thu hút đầu tư chất lượng cao, không gây hủy hoại dài hạn. Một nền kinh tế xanh, có môi trường sống tốt sẽ là lợi thế cạnh tranh trong kỷ nguyên mới. Phát triển kinh tế - xã hội sẽ không thể phát triển bền vững nếu môi trường tiếp tục bị coi là “hậu kiểm”, “đi sau”, hay “chốt chặn rủi ro”.

Đầu tư chất lượng cao chỉ đến với nơi có tiêu chuẩn môi trường tốt

Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn đã chỉ ra thực trạng môi trường chưa được đầu tư tương xứng.

"Tỷ lệ chi ngân sách cho sự nghiệp môi trường ở nhiều địa phương thấp, không đủ chi cho quan trắc, xử lý rác, truyền thông, thanh tra, thiếu chính sách đầu tư công cho hạ tầng xử lý chất thải liên vùng, quan trắc tự động, hệ thống cảnh báo môi trường", đại biểu Sơn cho biết.

Cùng với đó, việc thể chế hóa 3 trụ cột môi trường, kinh tế, xã hội chưa đồng bộ. Công cụ kinh tế môi trường chậm phát triển. Thuế môi trường chủ yếu thu từ xăng dầu, không tái đầu tư hiệu quả, phí xả thải chưa được thu thực chất (đặc biệt với nước thải, khí thải, chất thải rắn), tín chỉ carbon, DPP, kinh tế tuần hoàn... mới dừng ở chính sách, thiếu thực thi.

Do đó, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn đề nghị Chính phủ cần tiếp tục phân tích đánh giá kỹ lưỡng vấn đề này. Chỉ khi nào coi môi trường là một trụ cột đúng nghĩa mới có thể gắn trách nhiệm bảo vệ môi trường vào đầu tư công, đầu tư tư nhân, lồng ghép môi trường vào quy hoạch, đấu thầu, ngân sách, chỉ tiêu tăng trưởng...

Thực tế đang chứng minh, đầu tư FDI chất lượng cao chỉ đến với những nơi có tiêu chuẩn môi trường rõ ràng như Apple, Samsung, Lego, Nike, Panasonic... đều đặt tính bền vững và trách nhiệm đối với môi trường, xã hội của doanh nghiệp và phát thải carbon là điều kiện tiên quyết. Nếu không có tiêu chuẩn môi trường rõ ràng, nhất quán, Việt Nam sẽ bị loại khỏi chuỗi cung ứng xanh toàn cầu, kể cả khi có giá nhân công rẻ.

Để tiếp tục hoàn thiện dự thảo nghị quyết giám sát chuyên đề, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn đề nghị tiếp tục thể chế hóa nguyên tắc môi trường là trụ cột bắt buộc trong 3 trụ cột phát triển bền vững, trong đó tập trung phát triển công nghiệp môi trường như một ngành kinh tế độc lập; triển khai kinh tế tuần hoàn thay đổi mô hình sản xuất, tiêu dùng; lồng ghép môi trường vào quy hoạch, đầu tư công, áp dụng công cụ tài chính và kinh tế môi trường; xây dựng hệ thống dữ liệu, quan trắc, chỉ số môi trường quốc gia; kết nối chính sách môi trường với hội nhập và đầu tư xanh.

Đặc biệt, tăng đầu tư công và chi ngân sách cho môi trường, quy định tỷ lệ tối thiểu 1% tổng chi ngân sách nhà nước dành cho sự nghiệp môi trường, có theo dõi công khai.

Đại biểu đề nghị bố trí vốn đầu tư công trung hạn cho các dự án xử lý chất thải liên tỉnh, sàn tín chỉ carbon, quan trắc tự động, cân nhắc hình thành Quỹ đầu tư môi trường xanh quốc gia, cho vay ưu đãi, bảo lãnh tín dụng cho doanh nghiệp môi trường.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn cũng đưa ra giải pháp về xây dựng hệ thống công cụ kinh tế môi trường, gắn môi trường với đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; đồng thời, tạo “áp lực thị trường” từ hội nhập quốc tế./.

(Theo Báo Hải Phòng điện tử)